Tự kỷ và những điều cha mẹ cần biết

Tự kỷ là một hội chứng phức tạp và đang ngày càng gia tăng. Theo thống kê, có đến 1/68 trẻ em trên toàn thế giới đang chịu ảnh hưởng bởi căn bệnh này. Một trong những lý do khiến việc điều trị còn khó khăn là bởi chưa có nhiều cha mẹ thực sự hiểu về căn bệnh này.

1. Tự kỷ là bệnh gì?

Tự kỷ là một chứng rối loạn phát triển (Autism Spectrum Disorders – ASD), đặc trưng bởi khiếm khuyết về mặt giao tiếp ngôn ngữ/phi ngôn ngữ; quan hệ xã hội và hành vi, sở thích.

2. Nguyên nhân

Hiện nay, những nguyên nhân gây ra tự kỷ vẫn chưa được các chuyên gia xác định rõ. Tuy nhiên đã có nhiều bằng chứng cho thấy bệnh tự kỷ là hậu quả của nhiều yếu tố tác động khác nhau như:

• Di truyền: Ở những gia đình có bố, mẹ hoặc người thân mắc chứng tự kỷ có khiếm khuyết xã hội nhẹ (hành vi lặp đi lặp lại, gặp vấn đề về giao tiếp,…) hay rối loạn cảm xúc (như trầm cảm) thì khả năng trẻ sinh ra bị tự kỷ cao hơn. Nếu như trong gia đình có một đứa trẻ bị tự kỷ, thì có đến 5-20% khả năng đứa trẻ khác sinh ra cũng bị tự kỷ.
• Gen bất thường: Một nhóm nghiên cứu đã tìm thấy mối liên hệ giữa một gen bất thường và chứng tự kỷ. Gen bị lỗi làm cho một người dễ mắc tự kỷ hơn khi có mặt các yếu tố khác như virus, mất cân bằng hóa học, hóa chất.

3. Đối tượng nguy cơ

• Tuổi và khoảng cách tuổi của cha mẹ: Theo nghiên cứu trên tạp chí Molecular Psychiatry, người cha trên 50 tuổi thì trẻ sinh ra có khả năng bị tử kỷ cao hơn 66% so với người cha ở độ tuổi 20. Người mẹ trên 40 tuổi hoặc tuổi teen thì con sinh ra cũng dễ bị tự kỷ hơn với tỷ lệ lần lượt là 15%, 18%. Hay khi khoảng cách tuổi giữa cha mẹ > 10 tuổi thì cũng làm tăng nguy cơ trẻ bị tự kỷ.
• Mẹ mắc phải một số bệnh lý khi mang thai:
  • Mẹ nhiễm virus rubella trong khi mang thai thì có khoảng 7% con sinh ra bị tự kỷ.
  • Theo một nghiên cứu khác trên tạp chí Nature’s Molecular Psychiatry, M. Hornig et al chỉ ra rằng: phụ nữ mang thai bị sốt trong 3 tháng giữa thai kỳ thì làm tăng nguy cơ trẻ sinh ra bị tử kỷ gấp 40% so với bình thường.
  • Mẹ mắc một số loại bệnh trong khi mang thai gây ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ ở trẻ như: bệnh về tuyến giáp gây thiếu hụt tyroxin, bệnh tiểu đường, thiếu axid folic hay béo phì
• Sinh non: một nghiên cứu trên tạp chí Infancy cho thấy trẻ sinh non dễ bị tự kỷ hơn. Thường trẻ sinh non ít quan tâm đến xung quanh và kỹ năng xã hội kém hơn so với trẻ đủ tháng.
• Phơi nhiễm với môi trường, không khí ô nhiễm
• Môi trường gia đình: trẻ ít có cơ hội tiếp xúc với cha mẹ, bạn bè cùng trang lứa, trẻ xem ti vi quá nhiều,…

4. Triệu chứng 

• Không biết nhìn theo hướng chỉ tay của người lớn vào một vật mà thường chỉ nhìn vào bàn tay của người chỉ
• Không trả lời, không có phản ứng khi có người gọi tên mình
• Không biết bắt chước
• Chậm phát âm
• Phát âm những tiếng kỳ lạ, không đúng với tình huống
• Có sở thích kỳ lạ, thích các món đồ bình thường: Bao giấy, đồng xu, sợi dây…
• Có một số hành vi lặp đi lặp lại ( thích sắp xếp các vật dụng theo một thứ tự nhất định)
• Không có khả năng chơi đùa với các bạn cùng lứa
• Thường xuyên kích động, lăng xăng, khó ở yên một chỗ
• Thường thức rất khuya, khó ngủ, ngủ không yên giấc
• Không bộc lộ những cảm xúc vui, buồn một các rõ ràng
• Rất ghét sự tiếp xúc, đụng chạm của người khác đến người của mình hoặc ngược lại, quá gắn bó, đeo bám
• Hay có những cơn giận dữ, kích động quá mức mà không kềm chế được
• Thờ ơ trước mọi tình huống, ít bộc lộ cảm xúc
• Thiếu ý thức về thời gian

Đây là những dấu hiệu tự kỷ ở trẻ trên 3 tuổi. Khi có ít nhất 2/3 các dấu hiệu này kéo dài trên 6 tháng, cần đưa trẻ đến với chuyên gia tâm lý để được thăm khám và hỗ trợ tốt nhất. Còn với những trẻ dưới 3 tuổi thì biểu hiện quan trọng cần chú ý là: không có khả năng giao tiếp bằng mắt, thờ ơ với mọi người, không biết chơi đồ chơi và chậm phát âm.

5. Điều trị 

Giáo dục

Nhiều nghiên cứu cho rằng, việc can thiệp sớm trong môi trường giáo dục thích hợp ít nhất 2 năm trước khi đi học có thể cải thiện đáng kể tình trạng tự kỷ ở trẻ. Có một số phương pháp giáo dục đang được áp dụng như:

• Phân tích hành vi (Behavioral Analysis – ABA)
• Liệu pháp ngôn ngữ
• Hướng dẫn kỹ năng xã hội
• Liệu pháp tích hợp giác quan

Dùng thuốc

Hiện nay, chưa có thuốc đặc hiệu điều trị tự kỷ và mới chỉ có các thuốc điều trị triệu chứng kèm theo như: tăng động, hung tính, hờn giận,…

6. Cách phòng tránh

• Giữ gìn sức khỏe, tâm lý lạc quan vui vẻ cho người mẹ trong lúc mang thai. Nên điều trị, kiểm soát tốt các bệnh liên quan ở mẹ. Tốt nhất nên thăm khám để nhận được sự tư vấn phù hợp từ bác sĩ.
• Trò chuyện với trẻ ngay từ khi sinh ra
• Cho trẻ nghe nhạc trẻ thơ vui nhộn, phù hợp lứa tuổi
• Hạn chế trẻ xem nhiều tivi, smartphone hay quá chìm đắm trong học tập
• Chú trọng nuôi dưỡng trí tuệ cảm xúc
• Cho trẻ tham gia nhiều hoạt động tập thể, tiếp xúc với môi trường xã hội

DS Thu Trang