Hậu phác và công dụng chữa bệnh

Hậu phác còn được gọi là Quế rừng, Hậu phác nam thuộc họ Mộc Lan. Đây được xem là một trong những vị thuốc quý trong kho tàng dược liệu Đông y cổ truyền. Hậu phác có vị đắng, cay, tính ôn và được quy vào kinh Vị, Tỳ, Đại trường có công dụng trị bụng đầy trướng, thổ tả, kiết lỵ, ăn không tiêu,… Hãy tham khảo bài viết dưới đây để biết thông tin về dược liệu này.

Mô tả

Hậu phác là loại cây thân gỗ lớn, cao tới khoảng 6 – 15m, phần vỏ có màu nâu tím, cành khi còn non sẽ có lông bao phủ phía ngoài. Lá mọc so le nhau có cuống to và dài khoảng 2 – 5cm, không có lông. Phiến lá có hình trứng, thuôn và dài khoảng 22 – 40cm, rộng khoảng 10 – 20cm. Phần đầu hơi nhọn và hẹp dần về phía cuống.

Hoa có màu trắng, mọc ở đầu cành, có mùi thơm dịu. Phần cuống hoa thô, đường kính hoa có thể lên đến 12cm. Quả kép, mọc tập trung với chiều dàu khoảng từ 9 – 12cm, đường kính 5 – 6,5cm và có chứa từ 1 – 2 hạt bên trong.

Phân bố, thu hái và chế biến

Dược liệu thường mọc ở những nơi ẩm thấp và có đất tốt, điển hình ở các sườn núi. Được tìm thấy khá nhiều ở các tỉnh Hồ Bắc, Triết Giang, Tứ Xuyên, Vân Nam, An Huy của Trung Quốc. Riêng ở nước ta, có thể phát hiện dược liệu ở một số tỉnh giáp ranh biên giới Trung Quốc. Điển hình như Lai Châu, Sơn La, Hà Giang, Tuyên Quang.

Dược liệu được thu hái vào tiết lập thu tới hạ chí, chọn những cây có tuổi thọ trên 20 năm. Lấy phần vỏ tương tự như thu hoạch bỏ quế. Sau đó đem về và tiến hành sơ chế theo 2 cách phổ biến như sau:

• Cách 1: Để cho phần vỏ cây đã thu hoạch đổ mồ hôi rồi đem phơi trong bóng râm. Có thể cuộn thành ống hay cán cho thẳng đều được.
• Cách 2: Sau khi bóc vỏ thì đem phơi ở nơi mát cho khô. Sau đó nhúng vào nước sôi và lấy ra chất thành đống đến khi nước chảy hết rồi phơi khô. Tiếp tục đem hấp cho vỏ mềm rồi cuộn thành ống và phơi khô ở nơi thoáng mát.

Dược liệu khi đã được sơ chế khô cần để trong túi kín và bảo quản ở những nơi khô thoáng. Không tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời để tránh làm bay tinh dầu.

Thành phần hóa học

Các thành phần được ghi nhận có trong dược liệu hậu phác bao gồm: Magnolola, Tetrahydromagnola, Isomagnolola, Honokiol, Obovatol, Magnaldehyde, Randiol, Bornymagnolol, Magnocurarine, Salici Foline.

Tác dụng dược lý của vị thuốc hậu phác

Theo y học cổ truyền:

• Công dụng: Ích khí, tiêu đờm, chỉ thống, ôn trung, tả nhiệt.
• Chủ trị: Chứng đau bụng, đầy bụng, ăn uống khó tiêu, nôn mửa, đại tiện bí, táo bón.

Theo y học hiện đại:

• Tác dụng với hệ tiêu hóa: Chất Magnolol trong dược liệu có khả năng phòng ngừa viêm loét dạ dày trên thực nghiệm. Đồng thời ức chế histamine gây co thắt tá tràng và ức chế dạ dày tiết dịch. Thuốc sắc từ hậu phác còn có tác dụng kích thích ruột và gây hưng phấn cơ trơn khí quản.
• Tác dụng kháng khuẩn: Thực nghiệm cho thấy hậu phác là dược liệu có tính kháng khuẩn rộng. Có tác dụng ức chế liên cầu khuẩn phổi, tụ cầu vàng, trực khuẩn lỵ hay liên cầu khuẩn tán huyết.
• Các tác dụng khác: Hạ huyết áp, giảm đầy hơi lúc châm tê cắt tử cung…

Dược liệu có thể được sử dụng một mình hoặc kết hợp chung với các vị thuốc khác. Cách dùng phổ biến nhất là tán thành bột hoặc sắc lấy nước uống. Liều dùng được khuyến cáo là khoảng từ 6 – 20g/ngày. Tuy nhiên có thể được điều chỉnh tùy theo từng bài thuốc nhất định.

Chữa bệnh dạ dày bằng hậu phác

Hậu phác được xem là một trong những vị thuốc quý trong Đông y cổ truyền, góp mặt khá nhiều trong các bài thuốc chữa bệnh dạ dày. Bạn đọc có thể tham khảo và áp dụng bài thuốc dưới đây.

Đẩy lùi cơ đau dạ dày

• Thành phần: Nhân sâm 9g, trần bì 3g, mạch nha 12g, thần khuê 9g, ngô thưa dũ 3g, hậu phác 6g, cau 9g.
• Cách dùng: Sắc thuốc làm 2 lần, mỗi ngày dùng 2 thang.

Trị khó tiêu, đầy bụng, ợ chua, ợ hơi

• Thành phần: Hoắc hương 12g, bán hạ l0g, hạnh nhân 12g, nhân sâm 12g, bạch truật 12g, biển đậu 12g, xích phục linh 12g, sa nhân 15g, hậu phác 5g, mộc qua 9g, cam thảo 3g.
• Cách dùng: sắc thuốc làm 2 lần, mỗi ngày dùng 2 thang.

Bài thuốc chữa viêm dạ dày ruột

• Thành phần: Hạnh nhân 15g, chính hoạt thạch 18g, bách thông thảo 6g, bạch khấu nhân 6g, lá tre, hậu phác 6g, sinh dĩ nhân 12g, bán hạ 15g.
• Thực hiện: sắc thuốc làm 2 lần uống mỗi ngày dùng 2 thang.

Chữa tỳ vị hư hàn, đầy chướng bụng

• Chuẩn bị: 8g hậu phác, 8g sinh khương, 12g bán hạ, 12g đảng sâm, 8g cam thảo.
• Thực hiện: Tất cả dược liệu cho vào ấm sắc chung với 1 thăng nước đến khi còn phân nửa. Uống khi thuốc còn ấm nóng, sử dụng liều lượng 1 thang/ngày.

Các bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu hậu phác

Bài thuốc chữa đau bụng do lạnh, đầy chướng bụng

• Chuẩn bị: 12g hậu phác, 8g trần bì, 4g gừng khô, 6g thảo đậu khấu, 12g xích phục linh, 4g mộc hương, 4g cam thảo, 12g gừng tươi, 12g đại táo.
• Thực hiện: Dược liệu trên đem cho hết vào ấm sắc lấy nước uống. Dùng với liều lượng 1 thang thuốc/ngày.

Trị tiêu chảy do thấp trệ

• Chuẩn bị: 6g hậu phác, 10g thương truật, 6g trần bì, 3g chích thảo.
• Thực hiện: Đem tất cả dược liệu trên đây đi tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 4 – 8g uống chung với nước sắc đại táo và gừng tươi. Dùng với tần suất 2 lần/ngày.

Giảm đau bụng kèm táo bón

• Chuẩn bị: 12g hậu phác, 12g đại hoàng, 8g chỉ thực.
• Thực hiện: Các dược liệu trên cho vào ấm sắc cùng với 600ml nước trên lửa nhỏ. Lượng nước rút còn phân nửa là đạt. Chia làm 3 lần uống/ngày, dùng với liều lượng 1 thang/ngày.

Khắc phục đại tiện khó, ăn kém, chướng bụng

• Chuẩn bị: 12g hậu phác, 15g chỉ thực, 15g hoàng liên, 3g gừng khô, 6g chích cam thảo, 6g mầm mạch, 6g phục linh, 6g bạch truật, 9g bán hạ khúc, 9g nhân sâm.
• Thực hiện: Tất cả dược liệu đem nghiền thành bột mịn rồi làm hoàn. Mỗi lần sử dụng từ 8 – 12g, ngày dùng đúng 3 lần.

Giảm viêm phế quản mạn tính, hen suyễn

• Chuẩn bị: 8g hậu phác, 4g ma hoàng, 20g thạch cao sống, 12g hạnh nhân, 12g bán hạ, 4g ngũ vị tử, 2g gừng khô, 2g tế tân, 16g tiểu mạch.
• Thực hiện: Đem tất cả các vị thuốc cho hết vào ấm sắc với 1 thăng nước đến khi còn 1 nửa. Chia làm nhiều lần uống khi thuốc còn ấm. Sử dụng với liều lượng 1 thang/ngày.

Ngăn toát mồ hôi, ngực đầy suyễn

• Chuẩn bị: 12g hậu phác, 12g quế chi, 12g bạch thược, 12g gừng tươi, 12g đại táo, 12g hạnh nhân, 4g cam thảo.
• Thực hiện: Các vị thuốc cho hết vào ấm sắc lấy nước uống. Dùng với liều lượng mỗi ngày 1 thang thuốc.

Viêm ruột, đau bụng

• Chuẩn bị: 6g hậu phác, 3g chỉ thực, 3g đại hoàng.
• Thực hiện: Tất cả các dược liệu trên đem sắc với khoảng 600ml nước trên lửa nhỏ. Ngưng sắc khi lượng nước còn khoảng 300ml. Chia làm 3 lần uống trong ngày, dùng với liều 1 thang/ngày.

Chữa ăn uống khó tiêu

• Chuẩn bị: 100g hậu phác, 100g thủy xương bồ, 100g củ sả, 100g cỏ gấu sao, 50g gừng khô, 100g vỏ quýt, 50g quế khâu.
• Thực hiện: Tất cả các dược liệu đem tán thành bột mịn. Mỗi lần uống 1 thìa cà phê vào sau bữa ăn và trước khi ngủ. Dùng với tần suất 2 – 3 lần/ngày.

Cải thiện tình trạng nôn khan, ngực đầy tức

• Chuẩn bị: 40g hậu phác và 40g sinh khương.
• Thực hiện: Hai vị thuốc trên đem đi tán thành bột mịn. Mỗi lần uống khoảng 8g chung với nước cơm.

Kiết lỵ, đại tiện ra xác thức ăn

• Chuẩn bị: 120g hậu phác cùng với 120g hoàng liên.
• Thực hiện: Các vị thuốc trên cho vào ấm sắc chung với 300ml. Đến khi lượng nước còn 100ml là đạt. Uống lúc đói khi thuốc còn ấm. Mỗi ngày dùng với liều lượng 1 thang thuốc.

Đào thải chất độc, cải thiện nước tiểu đục

• Chuẩn bị: 40g hậu phác, 4g bạch phục linh.
• Thực hiện: Cho hết dược liệu vào ấm sắc chung với 3 chén nước đến khi còn 1 chén. Uống khi nước thuốc còn ấm. Sử dụng với liều lượng mỗi ngày 1 thang.

Chữa đại tràng khô táo

• Chuẩn bị: Hậu phác với liều lượng tùy ý.
• Thực hiện: Dược liệu đem tán bột rồi trộn với ruột heo nấu nhừ và làm viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống đúng 30 viên cùng với nước sắc gừng.

Điều hòa kinh nguyệt

• Chuẩn bị: 120g hậu phác.
• Thực hiện: Đem sao dược liệu rồi thái lát và cho vào ấm sắc chung với 300ml nước. Lượng nước còn 100ml là đạt. Chia làm 2 lần uống trong ngày khi bụng đói. Dùng với liều lượng 1 thang/ngày.

Chống ung thư đại tràng

• Chuẩn bị: 10g hậu phác, 20g rau sam, 20g bại tương thảo, 20g khổ sâm, 20g thổ phục linh, 20g bạch thược, 20g kê nội kim, 8g hoàng liên, 12g hồng đằng, 10g tam lăng, 10g huyền hồ, 4g xạ hương, 6g cam thảo.
• Thực hiện: Các dược liệu trên cho vào ấm sắc chung với 1 thăng nước trong khoảng 20 phút. Uống khi thuốc còn ấm nóng, sử dụng với liều lượng 1 thang/ngày.

Chữa trường vị thực nhiệt

• Chuẩn bị: 12g hậu phác, 12g đại hoàng, 8g chỉ xác.
• Thực hiện: Cho tất cả các dược liệu vào ấm sắc chung với 1 thăng nước đến khi còn nửa thăng. Uống khi thuốc còn ấm nóng, mỗi ngày dùng đúng 1 thang.

Giải quyết rối loạn tiêu hóa

• Chuẩn bị: 10g hậu phác, 10g xích phục linh, 6g trần bì, 3g cam thảo, 3g mộc hương, 3g can khương, 5g thảo khấu, 10g sinh khương, 10g đại táo.
• Thực hiện: Các dược liệu cho hết vào ấm sắc chung với 1 lít nước đến khi còn phân nửa. Chia làm nhiều lần uống trong ngày, dùng với liều lượng 1 thang/ngày.

Những lưu ý khi sử dụng hậu phác

Dược liệu này được khuyến cáo không nên sử dụng trong các trường hợp dưới đây:

• Phụ nữ đang trong thai kỳ
• Hàn thùy thạch, trạch tả, tiêu thạch
• Chân nguyên bất túc, tỳ vị hư nhược
• Tránh ăn đậu khi đang dùng hậu phác

Hiệu quả sử dụng hậu phác chữa viêm đau dạ dày còn phụ thuộc vào cơ địa, và mức độ bệnh lý của từng người. Chuyên gia khuyến cáo, bên cạnh sử dụng hậu phác người bệnh nên sử dụng thêm những vị thảo dược tự nhiên như:

• Lá khôi: Tiêu diệt vi khuẩn hP, chống ung thư dạ dày
• Dạ Cầm: Làm lành vết viêm loét
• Chè dây: hỗ trợ viêm loét, tiêu diệt khuẩn HP
• Cam thảo: Giảm đau, kháng viêm, trung hòa aicd dạ dày
• Tinh chất curcumin: Chồng oxy hóa, hỗ trợ làm lành viêm loét, hạn chế biến chứng

Lưu ý, mỗi vị thuốc có thành phần hóa học và dược tính riêng, người bệnh không nên tự ý kết hợp tại nhà, tránh phản tác dụng. Tốt hơn hết, người bệnh nên sử dụng những viên uống thiên nhiên bảo vệ sức khỏe dạ dày.

Tham khảo trên Internet